غدیر در کلام ولایت - گفتمان مذهبی

غدیر در کلام ولایت

در روز عید سعید غدیر، رهبر معظم انقلاب بیانات بسیار شیوایى پیرامون غدیر داشتند.
ضمن تبریک این روز مبارک و فرخنده، عید الله الأکبر، این بیانات راهگشا را با هم مى‌خوانیم:
بسم‏اللَّه‏الرّحمن‏الرّحیم‏
عید مبارک غدیر را به همه‏ى مؤمنان، به همه‏ى مسلمین در سراسر دنیاى اسلام، به همه‏ى آزادگان که از اعماق دل مشتاق و دلباخته‏ى آن صفات و خصوصیاتى هستند که ما در امیر مؤمنان (علیه‏الصّلاة والسّلام) آنها را سراغ داریم، تبریک عرض مى‌کنیم. همچنین بالخصوص این عید سعید را به همه‏ى ملت ایران و به شما حضار محترم که در این جلسه‏ى صمیمى حضور یافتید و بخصوص به مردم عزیز و مؤمن کاشان، علماى اعلام و حوزه‏ى علمیه‏ى این شهر تبریک عرض مى‌کنیم.
برادران و خواهران عزیز! مسأله‏ى غدیر از چند جهت قابل توجه و اهتمام است. نباید تصور کرد که عید غدیر یک عیدى مثل بقیه‏ى اعیاد است. اگرچه جنبه‏ى نمادین و معنا و مضمون در همه‏ى اعیاد اسلامى هست، ولى نه به اندازه‏اى که در عید غدیر این معنا وجود دارد.
یک بُعد این مسأله، مسأله‏ى جهت اسلام و سمتگیرى حرکت اسلامى است که این جزو اعتقادات ماست؛ این جنبه‏ى ولایت است، اعتقاد به مسأله‏ى امامت و نصب امام از سوى پیغمبر یعنى در واقع از سوى خداوند متعال. این یک بُعد قضیه است، که اگر با چشم تحقیق مسلمین به این حادثه نگاه کنند، همه این معنا را تصدیق خواهند کرد که این حرکت عظیم پیغمبر در میانه‏ى راه حج، برگشت از حج، در وسط بیابان، در سال آخر عمر، با آن مقدمات، با آن مؤخرات، نام بردن از امیرالمؤمنین، معرفى کردن امیرالمؤمنین به اینکه «من کنت مولاه فهذا علىّ مولاه»، هیچ معنایى جز تعیین خط حکومت و ولایت در اسلام بعد از رحلت پیغمبر اکرم ندارد. معناش فقط همین است. محققین دنیاى اسلام در طول تاریخ همین معنا را احساس کرده‏اند و فهمیده‏اند از این حادثه و این عبارت پیغمبر. معلوم مى‌شود که از نظر اسلام، مسأله‏ى حکومت فقط این نیست که یک قدرتى بیاید در رأس جامعه‏ى اسلامى قرار بگیرد و کارایى داشته باشد براى اداره‏ى حکومت و زندگى مردم با نظم و انضباط اداره بشود؛ مسأله فقط این نیست از نظر اسلام، بلکه حکومت در نگاه اسلامى معناى امامت دارد.

امامت یعنى پیشوایى جسم و دل؛ هردو. فقط حاکمیت بر اجسام نیست، اداره‏ى زندگى دنیایى و روزمره‏ى متعارف مردم نیست؛ مدیریت دلهاست، تکامل بخشیدن به روحها و جانهاست، بالا بردن فکرها و معنویتهاست. این معناى امامت است. اسلام این را مى‌خواهد. ادیان دیگر هم همینجور بوده‏اند. حالا از ادیان دیگر، سند باقیمانده‏ى متقنى در دست بشر نیست، لکن اسلام سند روشن دارد.
حرکت اسلام، پیدایش اسلام براى اداره‏ى زندگى بشر، این معنا فرق جوهرى و معنوى را با همه‏ى حرکتهاى دیگر دارد. دنیا و آخرت را مى‌خواهد اداره کند، تکامل و تعالىِ حقیقىِ انسان را در کنار اداره‏ى زندگى روزمره‏ى مردم به عهده بگیرد. این، همان معناى امامت است. خود پیغمبر هم به این معنا امام بود که در آن روایت امام باقر (علیه‏الصّلاة والسّلام) در منى‏، در میان جمعیت، حضرت صداشان را بلند کردند، فرمودند: «انّ رسول‏اللَّه صلّى اللَّه علیه و آله کان هو الامام»؛ پیغمبر امام بود.
امام یعنى حاکمیت دین و دنیا در زندگى مردم. خوب، این یک بُعد قضیه است که این بُعد اعتقادى است و شیعه با این مشعل درخشان، با این منطق روشن، در طول قرنهاى متمادى توانسته است حقانیت خود را براى همه‏ى دلهایى که جستجوگر بودند و با انصاف بودند، اثبات بکند.
اینکه شیعه توانسته است بماند و رشد کند، در میان این همه موانع و اشکالاتى که وجود داشته است و فشارهایى که بوده است در طول تاریخ، این به پشتیبانى و اتکاء به همین منطق قوى و روشن بوده است. اگر این منطق قوى نبود، شیعه مضمحل مى‌شد و از بین مى‌رفت. این منطق، منطق بسیار مستحکمى است.
یک بُعد دیگر قضیه، توجه به ارزش معنوى آن شخصیتى است که در این حادثه، پیغمبر او را معین کرد و منصوب کرد؛ یعنى امیرالمؤمنین (علیه‏الصّلاة والسّلام). براى گزینش نسبت به یک چنین منصبى، اگر همه‏ى عوامل را که در کمال یک انسان دخالت دارند، بشر معمولى بخواهد محاسبه کند، یقیناً نمى‌تواند به همه‏ى آنها دست پیدا کند. این یک محاسبه‏ى الهى و فوق بشرى لازم دارد. با یک چنین محاسبه‏اى، نبىّ مکرم اسلام امیرالمؤمنین را متناسب با این موقعیت و این مقام دانسته است.
خوب، اسلام تا ابدالدهر حکومت خواهد داشت؛ انواع و اقسام آدمهایى که صلاحیتهایى در سطوح مختلف دارند، به حکومت خواهند رسید. این، قابل پیش‏بینى بوده از اولِ اسلام. آن کسى که سرچشمه را باید به او سپرد تا طول تاریخ اسلام از این سرچشمه سیراب شود، او باید کسى باشد در تراز امیرالمؤمنین على‏بن‏ابى‏طالب (علیه‏السّلام)؛ او نمى‌تواند یک انسانى معمولى باشد. سرچشمه در اختیار اوست؛ لذاست همه‏ى ائمه‏ى ما (علیهم‏السّلام) که خودشان هم صاحب همین منصب بودند ـ اگر چه فرصت حکومت به آنها داده نشد ـ همه به امیرالمؤمنین با چشم عظمت نگاه مى‌کردند. ائمه (علیهم‏السّلام) همه، على‏بن‏ابى‏طالب را مثل یک خورشیدى در آسمان امامت مى‌دیدند که بقیه‏ى ائمه مثل ستارگان آن آسمانند. امیرالمؤمنین افضل از آنها بود، کما اینکه درباره‏ى امام حسن و امام حسین (علیهماالسّلام) با آن مقاماتى که آن دو بزرگوار دارند، پیغمبر مى‌فرماید: «و ابوهما افضل منهما»؛ پدرشان از امام حسن و امام حسین بالاتر است، بافضیلت‏تر است. این است مقام امیرالمؤمنین.
بنابراین همه‏ى صفات کمالى که ما براى برگزیدگان خدا قائلیم، این در امیرالمؤمنین (علیه‏السّلام) باید وجود مى‌داشت تا پیغمبر به امر پروردگار او را منصوب کند به این مقام. این هم بُعد دوم است که نگاه به فضیلت امیرالمؤمنین (علیه‏الصّلاة والسّلام) است.
یک بُعد دیگر هم که امروز براى ما این بُعد خیلى اهمیت دارد و در غدیر وجود دارد، این است که همه‏ى ما بدانیم حکومت اسلامى و جامعه‏ى اسلامى باید شخصیت امیرالمؤمنین و جامعه‏اى را که امیرالمؤمنین مى‌خواست درست کند، الگو قرار بدهد. الگوى ما این است؛ به آن سمت باید حرکت کنیم. معنایش این نیست که در طول تاریخ از بزرگان و علما و شخصیتهاى برجسته، ممکن است کسانى پیدا بشوند که مثل امیرالمؤمنین یا یک درجه پایین‏تر از امیرالمؤمنین باشند؛ نه، این نیست؛ بزرگان ما، علماى ما، برجستگان ما، شخصیتهاى ما از قنبرِ خادم امیرالمؤمنین هم پایین‏ترند، خاک پاى امیرالمؤمنین هم نمى‌شوند. اینجور نیست که ما بخواهیم کسى را، یا بتوانیم کسى را با آن شخصیت والا مقایسه کنیم؛ این نیست، لکن این هست که ما بایستى کار را با توجه به آن سرمشق انجام بدهیم.
وقتى که سرمشق را مى‌نویسند، الگو را مى‌دهند به دست متعلم که تمرین بکند؛ معنایش این نیست که حتماً این متعلم خواهد توانست مثل آن خط یا مثل آن نقاشى یا مثل آن الگو را از آب دربیاورد آخر کار؛ نه، مى‌گوید به این سمت باید حرکت کنى؛ هدفت باید این باشد؛ همتت باید این باشد. امروز جامعه‏ى اسلامى ما باید همتش همان چیزى باشد که آن روز امیرالمؤمنین در صدد انجام دادن او بود و در آن فرصتى که به دست آورد براى حاکمیت، آنها را انجام داد. شما نگاه کنید ببینید شاخصه‏هاى امیرالمؤمنین و نظامى که او درصدد تشکیل آن نظام بود، چیست. ما باید آن شاخصها را در نظر بگیریم، به سمت آنها حرکت بکنیم.
شاخصه‏ى عدالت، شاخصه‏ى اخلاق، توحید، کار را براى خدا انجام دادن، در نگاه به آحاد جامعه، نگاه مهربان و عطوفت‏بار به همه ـ همه‏ى افراد جامعه ـ داشتن. امیرالمؤمنین به عامل خود مى‌فرماید که: مردم یا برادر دینى تو هستند یا همجنس تو در بشریتند. ببینید این نگاه چقدر وسیع است. آحاد بشر؛ نگاه عطوفت‏بار انسان ـ انسانى که امیرالمؤمنین مى‌خواهد بسازد ـ نسبت به همه‏ى آحاد بشر این است؛ نگاه عطوفت‏بار.
بعد، نگاه جدى و قاطع نسبت به گناه و تخلف و خیانت. امیرالمؤمنین از نزدیکترین نزدیکان خود هم تخلف را، خیانت را، انحراف از راه خدا را تحمل نمى‌کرد. آن عطوفت به جاى خود، آن نگاه قاطع و ضابطه‏مند به جاى خود. این نگاه امیرالمؤمنین است. اینها الگوست. ممکن است ما در حرکت به سمت این هدف و این الگو بتوانیم از ده درجه، دو درجه، سه درجه جلو برویم و بیشتر نتوانیم؛ اما باید در این جهت حرکت کنیم؛ شاخص ما باید این باشد. این، معناى غدیر است. اینى‏که ما غدیر را زنده نگه مى‌داریم، فقط به خاطر جنبه‏ى اعتقادى آن نیست؛ یا جنبه‏ى مناقبى آن نسبت به وجود مقدس امیرالمؤمنین. این جنبه هم جنبه‏ى بسیار مهمى است. فراموش نباید بکنیم که جامعه‏ى ما یک جامعه‏ى علوى است. آرزوى ما این است که در تراز جامعه‏اى که امیرالمؤمنین مى‌خواست بسازد، قرار بگیریم. پس بایستى این معیارها را رعایت کنیم.
یک بُعد دیگر این است که توجه داشته باشیم امیرالمؤمنین با این موقعیت، با این وضوحِ معناى امامت آن بزرگوار که منصوب پیغمبر و منصوب الهى است، آن وقتى که ملاحظه کرد و دید که جامعه‏ى اسلامى آسیب‏پذیر است و اگر او بخواهد دنباله‏ى این حق را بگیرد و مطالبه کند، ممکن است اسلام به خطر بیفتد، کنار نشست. این هم یک مسأله‏ى مهمى است. نه فقط کنار نشست ـ یعنى ادعا را مطرح نکرد که اختلاف و شق عصاى مسلمین نشود ـ بلکه همکارى کرد با کسانى که به نظر امیرالمؤمنین صاحبان منصب حق نبودند ـ که بر جامعه‏ى اسلامى حکومت مى‌کردند ـ چون دید که امروز اسلام به این احتیاج دارد؛ فداکارى. این هم یک درس دیگر است براى ما. این هم درس غدیر است، درس علوى است.
ما امروز منطقمان در دنیاى اسلام قوى‏ترین منطق است. در این هیچ شک و شبهه‏اى نباید داشت. منطق شیعه، منطق امامت و ولایت در همه‏ى دورانهاى تاریخ همینجور بوده، امروز هم همینجور است. قوى‏ترین منطقهاست؛ اما درعین‏حال ما با اینکه کمال اعتماد را به منطق خود، به روش خود، به منش خود داریم ـ امروز هم پرچم اسلام دست ملت ایران است ـ درعین‏حال همه‏ى برادران دنیاى اسلام را از هر مذهبى که هستند، به اتحاد و برادرى دعوت مى‌کنیم، نمى‌خواهیم اختلاف ایجاد شود. اثبات خود را با نفى دیگران نمى‌خواهیم بکنیم. این، بسیار نکته‏ى مهمى است. این همان انسجام اسلامى است که ما اول امسال عرض کردیم. درست همان نقطه‏اى است که دشمنان مى‌خواهند از این نقطه وارد شوند و دنیاى اسلام را از آنچه که هست، باز هم ضعیف‏تر کنند. سالهاى متمادى اینها از ضعف دنیاى اسلام، ضعف حکومتهاى اسلامى استفاده کردند و هر کار دلشان خواست در دنیاى اسلام، در منطقه‏ى اسلامى انجام دادند. حالا که ملتهاى اسلام بیدار شدند و در بخشى از امت اسلامى یعنى این بخش ایران اسلامى یک چنین شکوه و عظمتى به وجود آمده است از اقتدار و حضور مردمى، و ملتهاى دیگر هم روزبه‏روز بیدارتر مى‌شوند، امروز استکبار ـ یعنى همان دشمنان همیشگى ـ باز این ویروس اختلاف را مى‌خواهند با کمال خیانت و رذالت در پیکر بخشهاى اسلامى تزریق کنند؛ اختلافات را تشدید کنند. با این باید مواجه شد. این هم درس غدیر است، این هم درس امیرالمؤمنین است.
کسانى در همان وقت آمدند پیش امیرالمؤمنین که یا على حق با توست؛ ما مى‏آییم چنین مى‌کنیم، چنان مى‌کنیم، از تو حمایت مى‌کنیم، زیر بار اینها نرو. امیرالمؤمنین ردشان کرد. خود او اگر مى‌خواست از حق خود دفاع کند و قیام کند، احتیاج به کسى نداشت؛ اما دید جامعه‏ى اسلامى تاب تحمل این اختلاف و درگیرى را ندارد؛ لذا کنار کشید. این درس است براى ما.
امروز اختلافات را نباید زنده کرد؛ نباید برجسته کرد. نباید فرق اسلامى مقدسات یکدیگر را ـ که نقطه‏ى حساسیت‏زاى هر فرقه‏اى همان بخش مقدساتش است ـ مورد اهانت قرار بدهند. روى نقاط حساس یکدیگر انگشت گذاشتن و فشار آوردن، معلوم است تحریک‏کننده است؛ این به اختلاف دنیاى اسلام منتهى مى‌شود؛ این اختلاف نباید باشد. حرف ما این است.
امسال در حج هم به حجاج محترم همین پیام را دادیم؛ گفتیم دلسوزان دنیاى اسلام همه‏ى حرفشان این است که روى نقاط حساسیت فرقه‏ها نباید انگشت بگذارند و حساسیت ایجاد کنند؛ دشمنى ایجاد کنند. امروز یک دشمن بزرگى وجود دارد که نه سنى است، نه شیعه، نه به هیچ یک از فرق اسلامى اندک گرایشى دارد؛ اما به سنى نزدیک مى‌شود یک جور تلقین مى‌کند، به شیعه نزدیک مى‌شود یک جور تلقین مى‌کند؛ براى اینکه بین اینها اختلاف و دعوا و جنگ به راه بیندازد. باید مواظب آن دشمن بود.
خدا را شکر مى‌کنیم ملت ایران در طول این بیست و هفت، هشت سالى که خداى متعال این توفیق را داد و اینها توانستند پرچم اسلام را در این سرزمین بلند کنند، جورى عمل کردند که در هر یک از تدابیر استکبار، آنها مقابل ملت ایران شکست خوردند. اگر نوع تحرکات و انگیزشها و حرکتهاى استکبار را در مقابل جمهورى اسلامى در این بیست و هفت، هشت سال فهرست کنیم، در همه‏اش بدون استثنا آنکه شکست خورده، آن جبهه‏ى پرمدعا و متکبر و مستکبر بوده است. ما ادعایى هم نداشتیم، اما ما مردم مسلمان به برکت ایمانمان، به برکت توکلمان، به برکت حضورمان در صحنه، به برکت اینکه مى‌خواستیم مسئولیت خود را انجام دهیم، ما ملت ایران بر همه‏ى این دستگاه پرهیاهوى استکبار در همه‏ى این قضایا فائق آمدیم. اینها به انواع و اقسام خواستند اختلاف ایجاد کنند، نتوانستند. و باید هوشیار باشیم.
راه ادامه‏ى این موفقیتها، عزیزان من! این است که ما دشمن را فراموش نکنیم. دشمن را فراموش نباید کرد. در همه‏ى قضایا باید توجه داشت که دشمنى وجود دارد که از غفلت ما ممکن است استفاده کند، ضربه وارد کند. این، روشى است که قرآن به ما یاد مى‌دهد. شما ببینید سرتاسر قرآن چقدر اسم شیطان تکرار شده. خوب، یک بار مى‌گفتند یک شیطانى هست، تمام شد دیگر؛ این براى همین است که انسان در عرصه‏ى زندگى ـ که عرصه‏ى چالشها و مبارزه است؛ زندگى سرتاپا چالش و مبارزه است ـ فراموش نکند که دشمن دارد و دشمن ممکن است ضربه بزند. راهش این است: دشمن را فراموش نکنیم؛ خداى متعال را هم که پشتیبان ماست، از یاد نبریم؛ احساس مسئولیت حضور در صحنه را هم از یاد نبریم. این، آن عامل بسیار مؤثر و مهم است.
حالا اندکى بعد، انتخابات را ملت ایران در پیش دارد. من درباره‏ى انتخابات ان‏شاءاللَّه توصیه‏هایى دارم و عرض خواهم کرد به ملت ایران. این یکى از آن عرصه‏هاى مهم است. این جا بایستى ملت ایران هوشیارى به‏خرج بدهند، بدانند که این یکى از همان امتحانها، یکى از همان عرصه‏هاى کارآمدى، یکى از همان پیچهایى است که از غفلت ما در آنجا ممکن است دشمن استفاده کند و ضربه به ما بزند. البته خداى متعال پشتیبان شما ملت عزیز و شجاع و فداکار و باوفا بوده است، بعد از این هم امیدواریم که خداوند متعال ان‏شاءاللَّه در همه‏ى مراحل، ملت عزیز ایران را پشتیبانى کند.
خداوند ان‏شاءاللَّه این عید را بر همه‏ى ملت ایران مبارک قرار بدهد و عیدى ملت ایران را یک قدم نزدیک شدن به آرمانهاى بلند اسلامى قرار بدهد.
والسّلام علیکم و رحمةاللَّه و برکاته

مأخذ: سایت دفتر مقام معظم رهبرى

مطالب مرتبط:
عید غدیر
امیرالمؤمنین، آینه‌ى تابناک انوار هدایت الهى
رفتار علوى، الگوى دولت خدمتگزار
محور وحدت امت اسلامى و اتحاد امت اسلام